Xói mòn đất là gì? Nguyên Nhân Và Biện Pháp Khắc Phục

Nước ta là một nước có nền nông nghiệp phát triển mạnh, vì thế đất đóng vai trò rất quan trọng. Nếu hiện tượng xói mòn đất xảy ra thì sẽ có những tác hại gì và làm thế nào để khắc phục điều đó. Hãy cùng bài viết dưới đây tìm hiểu về hiện tượng xói mòn đất là gì nhé!

Định nghĩa xói mòn đất là gì?

Sự xói mòn đất là gì? Xói mòn đất là quá trình tự nhiên làm ảnh hưởng đến đất ở tất cả các loại địa hình khác nhau. Cụ thể, xói mòn đất sẽ làm mất lớp đất trên bề mặt và phá hủy các tầng đất bên dưới do tác động của nước mưa băng tuyết tan hoặc do gió. Đây là một sự rửa trôi các dưỡng chất cần thiết trên bề mặt đất. Do đó, xói mòn đất làm giảm chất lượng đất dẫn đến giảm năng suất cây trồng, phá vỡ cân bằng của môi trường đất tự nhiên.

Đối với đất nông nghiệp, nếu con người thực hiện chăn thả hoặc liên tục chặt phá rừng, làm nương rẫy du canh sẽ khiến cho đất bị xói mòn. Nếu không được phục hồi kịp thời thì tình trạng này sẽ nặng hơn và gây sạt lở đất nghiêm trọng.

Khi đất bị xói mòn nhiều sẽ dẫn đến việc sa mạc hóa và không thể canh tác gì nữa. Vì thế xói mòn đất là một hiện tượng không ai mong muốn xảy ra.

Những kiểu xói mòn đất phổ biến

Hiện nay, xói mòn đất có 2 dạng phổ biến là:

Xói mòn thẳng

Xói mòn thẳng là hiện tượng đất bị xói lở, đá mẹ bị cuốn theo những dòng chảy từ đó tạo thành các mương xói hoặc các tảng xói sâu.

Xói mòn phẳng

Xói mòn phẳng là tình trạng rửa trôi đất một cách đồng đều trên bề mặt đất do nước trên bề mặt được phân bố đều. Đất sẽ bị cuốn đi theo từng lớp, khi lớp đất ở bề mặt bị xói mòn thì sẽ rất khó khắc phục và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất.

Những nguyên nhân phổ biến gây xói mòn đất 

Nguyên nhân chính gây xói mòn đất là gì? Hãy theo dõi bài viết dưới đây để biết về những nguyên nhân gây xói mòn đất nhé!

Nước làm xói mòn đất 

Có thể nói nước là một trong những nguyên nhân chính gây xói mòn đất, vì tác động của nước chảy trên bề mặt đất và thường xảy ra tại khu vực nhiệt đới ẩm. 

Việc hình thành các dòng chảy thường xuyên như sông, suối và những dòng chảy tạm thời như lũ, nước chảy tràn đã vô tình cuốn trôi những dưỡng chất. Thậm chí có những trường hợp xói mòn các khe rãnh và làm tách rời các hạt đất và di chuyển chúng đến các khu vực khác. Cũng nhờ sự phân hóa này đã tạo ra các loại địa hình đa dạng trong tự nhiên. Mưa cũng là nguyên nhân dẫn đến việc xói mòn đất, chỉ cần khu vực nào có lượng mưa từ 10mm trở lên và có độ dốc trên 99 thì đã tạo điều kiện cho việc xói mòn đất xảy ra. Độ dốc, khối lượng nước chảy, tốc độ chảy, lực quán tính càng mạnh thì xói mòn đất càng mạnh.

Gió làm xói mòn đất 

Các điều kiện để xói mòn đất do gió xảy ra là: đất phải khô và tơi, có những kẽ hở để gió có thể luồn vào, có ít thực vật sinh sống ở khu vực đó, diện tích càng rộng thì việc xói mòn đất do gió diễn ra dễ dàng hơn. Các khu vực thường xảy ra xói mòn đất do gió là các khu vực đất cát vùng ven biển hoặc khu vực đồng bằng hạn hán.

Các chất hóa học gây xói mòn đất

Dưới vùng đất sẽ có nhiều tầng dòng chảy ngầm. Khi xói mòn hóa học xảy ra sẽ đưa các hoạt chất, vật liệu hòa tan đi từ khu vực này sang khu vực khác. Vì xảy ra trong khu vực ngầm nên khó nhận biết được, chỉ khi đào sâu thì mới phát hiện được.

Nhiệt độ gây xói mòn đất

Ít ai ngờ tới, nhiệt độ cũng là nguyên nhân gây xói mòn đất. Xói mòn đất chỉ xảy ra khi có sự chênh lệch nhiệt độ, gây ra bởi sự giao thoa của bề mặt đất và ánh sáng trực tiếp của mặt trời hoặc đã tích tụ trong một thời gian dài.

Xói mòn đất do trọng lực

Xói mòn đất do trọng lực được xem xét khi một khối đất ở trên cao và một khối đất nằm dưới đó cách nhau một độ cao bất kỳ.

Do quá trình hình thành, thay đổi và bào mòn bởi các yếu tố tự nhiên nên xảy ra lở đất và khối đất phía trên rơi xuống tác động trực tiếp đến khối đất phía dưới. Hiện tượng xói mòn này xảy ra ở hai khối đất vì cấu tạo đất ở trong đã bị bào mòn, mỏng hơn gây lở đất và xói mòn.

Con người làm xói mòn đất

Con người là nguyên nhân chính dẫn đến việc xói mòn đất. Những hoạt động trong quá trình khai thác, đốt rừng làm rẫy, chăn nuôi gia súc, khai thác gỗ trái phép, xây dựng đường xá, sử dụng đất để đầu tư xây dựng, khai thác hầm mỏ, khoáng sản…đã ảnh hưởng tiêu cực đến đất. Điều đó dẫn tới việc xói mòn đất.

Xói mòn đất gây ra tác hại gì?

Xói mòn đất nói chung và xói mòn đất ở Việt Nam nói riêng sẽ gây ra những hậu quả gì? Dưới đây là những tác hại thường thấy khi xói mòn đất xảy ra:

Mất đất

Nếu hiện tượng xói mòn đất diễn ra liên tục và lâu dài thì sẽ dẫn đến tình trạng mất đất. Mức độ xói mòn đất sẽ phụ thuộc vào độ dốc, chiều dài sườn dốc, lượng đất phủ trên bề mặt. Khi xói mòn đất xảy ra thì việc trồng cây, chăn thả sẽ hạn chế, thậm chí con người sẽ không thể sử dụng đất được nữa.

Ảnh hưởng xấu đến môi trường

Xói mòn đất là nguyên nhân tàn phá môi trường, vì xói mòn đất sẽ khó có thể trồng cây và dễ xảy ra hiện trạng phá rừng đốt rẫy. Từ đó, lượng lâm sản sẽ dần bị tiêu hao và những đồi núi trọc xuất hiện, tình trạng hạn hán, thay đổi khí hậu sẽ diễn ra.

Những giải pháp chống xói mòn đất hiện nay

Bên trên đã cho chúng ta biết những nguyên nhân gây xói mòn đất là gì và xói mòn đất sẽ để lại vô số hậu quả nặng nề. Vậy làm thế nào để chống xói mòn đất?

Thấm nước mưa vào trong lòng đất

Cách khắc phục phổ biến nhất là thấm nước mưa vào lòng đất. Với phương pháp này lượng nước mưa sẽ được duy trì vào lớp rễ cây dày đặc, lượng đất sẽ bám chắc hơn và có sự liên kết giữa các lớp đất với nhau. Làm như thế sẽ giúp cho đất tơi xốp hơn và nước mưa thấm dần dần vào đất được dễ dàng. Do đó, lớp đất trên bề mặt rất giàu chất mùn sẽ được giữ lại.

Giảm lực xói mòn khi mưa rơi xuống đất

Để giảm lực xói mòn khi mưa rơi xuống đất thì cách tốt nhất là trồng thêm lớp thảm thực vật, các loại thực vật thường được trồng là dương xỉ, rêu…Bên cạnh đó, còn có thể sử dụng che phủ bằng nhiều loại vật liệu khác nhau. Các vườn cây lâu năm như cây ăn quả có thể trồng các cây họ đậu, cỏ hoặc cây bò leo giữa các thân gỗ để che phủ.

Cản tốc độ của nước chảy xuống dốc

Những khu vực có dốc sẽ dễ bị xói mòn hơn cả, vì thế cần giảm lượng nước chảy xuống bằng cách xây dựng đồ vật chống xói mòn dọc với các đường đồng mức ở các khu vực đất dốc. Ngoài ra, cần phải kết hợp trồng các hàng cây chắn như trồng cỏ vetiver.

Một số biện pháp hạn chế tình trạng xói mòn đất trên đất canh tác:

• Trồng cây thân gỗ

• Hạn chế cày xới đất

• Nên trồng các loại cây yếu ớt theo luống 

• Để cho đất nghỉ vào mùa mưa

• Che phủ mặt đất quanh năm

• Kiểm soát dòng chảy xuống dốc bằng một con kênh nhỏ

• Làm các sườn đồi thành ruộng bậc thang

• Tránh nén chặt mặt đất

• Xây tường chắn

• Giảm tưới cây

• Cải thiện độ thoát nước

• Sử dụng các cuộn xơ

• Sử dụng thảm phủ vườn để giữ cây trồng trên đất dốc.

Bài viết trên đây là những chia sẻ về hiện tượng xói mòn đất là gì, đó là những nguyên nhân, tác hại và cách khắc phục hiện tượng xói mòn đất. Mong rằng, bài viết trên đã mang lại cho bạn những kiến thức hữu ích. Hãy theo dõi website batdongsanonline.vn để cập nhật thêm những thông tin khác nhé!